Ορυχείο Αχλάδας: Το τρίτο σκάνδαλο στο λιγνίτη της Φλώρινας, που εμπλέκουν ΥΠΕΚΑ και ΔΕΗ

Παρουσιάσαμε την Παρασκευή 20/3 την υπόθεση του ορυχείου Βεύης και το Σάββατο 21/3 τηνεγκατάλειψη του ορυχείου Κλειδιού ως δυο από τρία σκάνδαλα στο λιγνίτη της Φλώρινας, που εμπλέκουν ΥΠΕΚΑ και ΔΕΗ . Ολοκληρώνουμε σήμερα με το τρίτο μέρος της τριλογίας, την κατάσταση στο 2ο μεγαλύτερο ορυχείο της Φλώρινας μετά το ορυχείο Αμυνταίου της ΔΕΗ, το ορυχείο Αχλάδας, ένα ιδιωτικό ορυχείο, που αποτελεί …τον βασικό τροφοδότη του ΑΗΣ Μελίτης απ’ την πρώτη ημέρα λειτουργίας του.
Το Λιγνιτωρυχείο Αχλάδας είχε σύμβαση με τη ΔΕΗ για την εκμετάλλευση όλου του κοιτάσματος, αλλά η Επιτροπή Ανταγωνισμού περιόρισε τη διάρκεια της σύμβασης μέχρι το 2022. Τα μισθωτικά δικαιώματα της μισθώτριας εταιρείας λήγουν το 2018, με δυνατότητα παράτασης μέχρι το 2023.
Σε μια έκθεση του ΤΕΕ/Τμήμα Δυτικής Μακεδονίας το 2011, που δίνει το ιστορικό των προβλημάτων τροφοδοσίας του ΑΗΣ Μελίτης διαβάζουμε: «Για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Αχλάδας είναι απαραίτητη η άμεση μετεγκατάσταση του ομώνυμου χωριού, που είναι αναπτυγμένο σε τρεις επιμέρους Οικισμούς (κατά σειρά Γιουρούκι, Αχλάδα, Άνω Αχλάδα) και ήδη έχει αρχίσει να γίνεται περίκλειστο από την εκμετάλλευση. Στο Λιγνιτωρυχείο Αχλάδας πρέπει να κινηθεί άμεσα και εξαιρετικά κατεπειγόντως η διαδικασία μετεγκατάστασης του Δημ. Διαμερίσματος Αχλάδας, προκειμένου να γίνει το ταχύτερο η εκμετάλλευση του κοιτάσματος κάτω από τους Οικισμούς. Οι σχετικές διαδικασίες να γίνουν σε απόλυτη προτεραιότητα. Η παρούσα κατάσταση δεν εξυπηρετεί ούτε τους κατοίκους, (που υφίστανται ήδη τις επιπτώσεις από τη μεταλλευτική δραστηριότητα), ούτε τον εκμεταλλευτή, (που ήδη δεν έχει πρόσβαση στο κεντρικό τμήμα του κοιτάσματος), ούτε τη ΔΕΗ, (που ήδη έχει τον ΑΗΣ Μελίτης σταματημένο ελλείψει λιγνίτη), ούτε την αειφορία της περιοχής Αχλάδας.«
Ε, εδώ ήταν που άρχισαν τα μεγάλα προβλήματα, καθώς η ιδιωτική εταιρεία δεν «είδε και πολύ ζεστά» το θέμα της μετεγκατάστασης του χωριού, ενδεχομένως επειδή δεν είχε να πληρώσει τα χρήματα κι όχι επειδή σκέφθηκε «οι μετεγκαταστάσεις κοστίζουν, πώς μπορώ να το αποφύγω;» Τα μεταλλεία παγκοσμίως χρειάζονται μεγάλα κεφάλαια κίνησης, δεν είναι εύκολο για μικρές εταιρείες χωρίς πολλά κεφάλαια να ευημερήσουν. Θεωρούμε λοιπόν πιο πιθανό όχι ότι δεν ήθελε η εταιρεία τη μετεγκατάσταση, αλλά πως δεν μπορούσε και δεν μπορεί να την κάνει.
Το πολύ σπουδαίο εργαλείο που λέγεται Google Earth είναι αδιάψευστος μάρτυρας της εξέλιξης των πραγμάτων στην Αχλάδα, μπορεί να δει κανείς πώς αναπτύχθηκε το ορυχείο απ’ το 2006 μέχρι και το 2014 σε δημόσια προσβάσιμες διαδοχικές «ιστορικές» δορυφορικές φωτογραφίες (η κίτρινη γραμμή που φαίνεται στις φωτογραφίες είναι η συνοριακή μεθόριος Ελλάδας- ΠΓΔΜ).
Βλέπουμε λοιπόν στις φωτογραφίες του 2006 έως το 2011 (δίπλα) το ορυχείο να βρίσκεται μαζεμένο σε ένα σκάμμα δίπλα στον Οικισμό της Άνω Αχλάδας και ξαφνικά, στη φωτογραφία Μαρτίου 2012, που βλέπετε πιο κάτω, να εμφανίζεται ένα νέο σκάμμα στην άλλη άκρη, δίπλα στον Οικισμό Γιουρούκι!
Και στην τελευταία φωτογραφία, τον Ιούλιο 2014, αυτή που βλέπετε στο πάνω μέρος της ανάρτησης, να εμφανίζεται κι άλλο σκάμμα, στο ύψος του κεντρικού Οικισμού, περικλείοντας τους τρεις Οικισμούς από τρεις κατευθύνσεις με λάκκους από σκάμματα και λόφους από αποθέσεις χωμάτων!
Δεν ξέρουμε ποιος φαεινός εγκέφαλος στο ΥΠΕΚΑ έδωσε την άδεια να ανοιχτούν τόσα σκάμματα γύρω-γύρω από ένα χωριό όπου μένουν άνθρωποι χωρίς πρώτα να επιβάλλει στην εταιρεία την έγκαιρη μετεγκατάσταση του χωριού. Ξέρουμε όμως πως μια τέτοια κατάσταση δεν είναι βιώσιμη και πως πρόκειται για ένα περιβαλλοντικό και κοινωνικό έγκλημα σε βάρος των κατοίκων, σε βάρος της χώρας. Ήδη παρατηρούνται ρωγμές σε σπίτια και, σε συνδυασμό προς τα αρκετά νερά της χειμερινής περιόδου, φαινόμενα διατάραξης της ευστάθειας της περιοχής και δείτε στο βίντεο τα προβλήματα όπως τα περιγράφουν οι ίδιοι οι κάτοικοι:
Δεν είναι όμως το μόνο πρόβλημα που υπάρχει στην Αχλάδα, καθώς το συγκεκριμένο ορυχείο είναι το μοναδικό που υπάρχει για να τροφοδοτήσει τον ΑΗΣ Μελίτης και η ΔΕΗ, που έχει 7 χρόνια κλειστό το ορυχείο Κλειδιού, είναι κατ’ ουσίαν όμηρος του ορυχείου Αχλάδας: δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας, αν το ορυχείο σταματήσει, θα σταματήσει κι ο ΑΗΣ, όπως κι αντίστροφα, αν σταματήσει ο ΑΗΣ θα σταματήσει και το ορυχείο. Ενώ λοιπόν η ΔΕΗ είχε σύμβαση με τη Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας ΑΕ για την εκμετάλλευση μέχρι το 2023, το άνοιγμα νέου σκάμματος το 2011 στο Γιουρούκι εκτόξευσε προφανώς τις δαπάνες εξόρυξης και η διοίκηση Ζερβού το Μάιο 2011 τροποποίησε τη σύμβαση, πληρώνοντας πλέον πολύ αυξημένη τιμή, ανάλογα με την εκάστοτε σχέση εκμετάλλευσης του ορυχείου.Έστειλε μάλιστα αμέσως και τα στελέχη της στη Φλώρινα να δηλώσουν πως αναλαμβάνει η ίδια τη μετεγκατάσταση του χωριού, αλλά τη μετεγκατάσταση δεν την είδαμε ποτέ κι ως γνωστόν, τελικά, όλα εκ του αποτελέσματος κρίνονται. Το περιβαλλοντικό και κοινωνικό έγκλημα έχει πια και την οικονομική του διάσταση, καθώς το κόστος εκμετάλλευσης του λιγνίτη Αχλάδας έχει διπλασιαστεί κι επιβαρύνει τον καταναλωτή χωρίς ουσιαστικό λόγο, μόνο απ’ τον κακό προγραμματισμό της εταιρείας, την ανοχή και συνεργασία του ΥΠΕΚΑ και την πολυετή αδυναμία της απερχόμενης διοίκησης της ΔΕΗ να δώσει άλλη λύση.
Ποιος κερδίζει και ποιος χάνει απ’ αυτή την κατάσταση; Η εταιρεία κερδίζει, καθώς διατηρεί το ορυχείο σε λειτουργία και πληρώνεται όχι την τιμή της αρχικής σύμβασης, αλλά όποια προκύψει απ’ τα τρέχοντα έξοδα, ο εργολάβος της εταιρείας κερδίζει, καθώς έχει απασχόληση, κάποιοι από τη γύρω περιοχή απασχολούνται σε εποχή μεγάλης ανεργίας, οι υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ κερδίζουν το ότι εμφανίζουν το ορυχείο να λειτουργεί, η απερχόμενη διοίκηση της ΔΕΗ κερδίζει, καθώς με την τροποποίηση της σύμβασης και το διπλασιασμό της τιμής έσπρωξε το πρόβλημα «κάτω απ’ το χαλί», το μετέφερε στην επόμενη διοίκηση και κράτησε τον ΑΗΣ Μελίτης σε λειτουργία. Μήπως πληρώνει κανείς της διοίκησης απ’ την τσέπη του; Αλλά οι καταναλωτές χάνουν, καθώς επιβαρύνονται με αυξημένο κόστος, οι μέτοχοι της ΔΕΗ χάνουν, καθώς η επιχείρηση δεν λειτουργεί σωστά, οι κάτοικοι χάνουν, καθώς ζουν σε ένα επιβαρυμένο πλέον περιβάλλον, η κοινωνία συνολικά χάνει, καθώς μειώνεται η κοινωνική αποδοχή της λιγνιτικής δραστηριότητας σε μια περιοχή που η δραστηριότητα ασκείται συνεχώς επί περίπου 80 χρόνια.
Στις αρχές του 2015 η εταιρεία κατέθεσε αίτηση για την αναγκαστική απαλλοτρίωση του χωριού. Αλλά η ενέργειά της είναι πολύ καθυστερημένη: μια απαλλοτρίωση και μια μετεγκατάσταση χρειάζονται χρόνια για να υλοποιηθούν, χρόνια στα οποία το χωριό θα εξακολουθήσει να βρίσκεται στην ίδια θέση, αλλά το ορυχείο θα δουλεύει και θα εξελίσσεται. Και οι κάτοικοι φοβούνται πως η εταιρεία έχει «κρυφό σχέδιο», τηντμηματική απαλλοτρίωση των δυο μικρότερων οικισμών, αφήνοντας απείραχτο το μεγαλύτερο κεντρικό οικισμό. Αν συνεχιστεί η κατάσταση όπως μέχρι τώρα, πολύ σύντομα θα βρεθούμε μ’ ένα χωριό τελείως περικυκλωμένο από σκάμματα και λόφους χωμάτων, με τα σπίτια να εμφανίζουν όλο και περισσότερες ρωγμές και με την εκμετάλλευση σχετικά σύντομα να διακόπτεται, επειδή το μεγάλο μέρος του κοιτάσματος βρίσκεται κάτω απ’ το χωριό. Τα καλύτερα ποτιστικά χωράφια της περιοχής δεν θα υπάρχουν πια, θα υπάρχουν σκάμματα και αμμουδεροί λόφοι. Θα φθάσουμε έτσι μέχρι το 2018, που λήγουν τα μισθωτικά δικαιώματα ή το 2023, που λήγει και η πενταετής παράταση και η εταιρεία ενδέχεται ν’ αποχωρήσει, οι εργολάβοι της θ’ αποχωρήσουν και θ’ αφήσουν μια περιοχή σε κρίση. Δεν μπορεί φυσικά ν’ αποκλειστεί και η περίπτωση στο τέλος η εταιρεία να κηρύξει και πτώχευση, για ν’ αποφύγει το κόστος της περιβαλλοντικής αποκατάστασης, μεταβιβάζοντάς το στους φορολογούμενους, κάτι που είχαμε δει παλαιότερα στα Μεταλλεία Αμιάντου Βόρειας Ελλάδας. Αν διακοπεί η εκμετάλλευση του ορυχείου αυτόματα θα διακοπεί και η λειτουργία του ΑΗΣ Μελίτης, του πιο σύγχρονου λιγνιτικού ΑΗΣ της χώρας, καθώς το εθνικό μας success story τα προηγούμενα χρόνια οδήγησε το λιγνίτη στην απαξίωση. Εκτός κι αν φέρνουμε πια το σύνολο της τροφοδοσίας του ΑΗΣ απ’ τη Βουλγαρία ή το Κόσοβο, με ένα νέο ένδοξο success story, «πρώτη φορά αριστερό».
Ο Μεταλλευτικός Κανονισμός κάπου αναφέρει ως υποχρέωση του κάθε εκμεταλλευτή την έννοια της «ορθολογικής εκμετάλλευσης». Οι υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ έδωσαν τις άδειες εκμετάλλευσης και αν θεωρούν ότι αυτά που γίνονται στην Αχλάδα είναι «ορθολογικά», να περικυκλώνεται ένα χωριό με σκάμματα και λόφους, να ανοίγουν διαδοχικά νέα σκάμματα, να εκτοξεύεται το κόστος εκμετάλλευσης και να κινδυνεύει να μείνει το καλύτερο κοίτασμα εγκαταλειμένο κάτω απ’ το χωριό, τότε πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια «ορθολογικό». Μήπως απλά αδιαφόρησαν τελείως, μια που τα σύνορα με την ΠΓΔΜ πέφτουν πολύ μακριά απ’ το Υπουργείο της Μεσογείων, με άλλοθι να διατηρήσουν το ορυχείο σε λειτουργία και την απασχόληση στην περιοχή; Ο δρόμος για την κόλαση είναι πάντα στρωμένος με «αγνές» προθέσεις. Η Επιθεώρηση Μεταλλείων Βόρειας Ελλάδας εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και είναι άγνωστο αν έχει πλέον τη δυνατότητα να ασκεί οποιαδήποτε εποπτεία στα πολλά μεταλλεία της Δυτικής Μακεδονίας.
Το πλήρες άρθρο με τους συνδέσμους/links τεκμηρίωσης (με μπλε) βρίσκεται στοhttp://greeklignite.blogspot.gr/2015/03/blog-post_23.html και στο Facebook, στη διεύθυνση Greeklignite!
Τα όσα έγιναν και γίνονται με την αντιμετώπιση των κατοίκων απ’ το ιδιωτικό ορυχείο, αλλά και όσα οδήγησαν το ιδιωτικό ορυχείο της Βεύης στο κλείσιμο το 2000, αποτελούν μια καλή απόδειξη πως ο λιγνίτης είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να τον δώσει κανείς σε ιδιώτες κι ας γκρινιάζει με τα παπαγαλάκια της όσο θέλει η ντόπια ολιγαρχία. Η δημόσια ΔΕΗ επί 60 χρόνια ανέπτυξε πολύ την εκμετάλλευση του λιγνίτη και είχε προχωρήσει σε μετεγκατάσταση αρκετών Οικισμών, πολύ πιο πολυάνθρωπων απ’ την Αχλάδα, άλλοτε βέβαια με μεγαλύτερη κι άλλοτε με μικρότερη επιτυχία. Ωστόσο όσα έγιναν στο Ορυχείο Κλειδιού -και όχι μόνο- δείχνουν πως ο δημόσιος χαρακτήρας από μόνος του δεν διασφαλίζει τους καταναλωτές από αναποτελεσματικές διοικήσεις: χρειάζεται στενή κι επιτόπου παρακολούθηση κι από άλλες δημόσιες υπηρεσίες, όπως π.χ. οι Επιθεωρητές Μεταλλείων και Περιβάλλοντος ή ενδεχομένως το ΙΓΜΕ, ως σύμβουλος του ΥΠΑΠΕΝ. Χρειάζεται ο στρατηγικός σχεδιασμός εκμετάλλευσης της συνολικής λιγνιτοφόρας λεκάνης. Και κυρίως χρειάζεται ο μακροπρόθεσμος ενεργειακός προγραμματισμός απ’ την πολιτεία, αυτός που δεν παρουσιάστηκε ποτέ απ’ την προηγούμενη κυβέρνηση.
Λύσεις για τα προβλήματα που περιγράψαμε στην τριλογία-αφιέρωμα στο λιγνίτη της Φλώρινας ασφαλώς και υπάρχουν. Είμαστε σίγουροι πως τις λύσεις θα τις είχε βρει και το ΥΠΕΚΑ με την προηγούμενη ηγεσία του, αλλά μόνο αμέσως μετά την πώληση της «μικρής» ΔΕΗ, που περιείχε «πακέτο» όλο το λιγνίτη της Φλώρινας.
. Γιατί δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε αυτό που έχουμε γράψει από πέρυσι πολλές φορές: αμέσως μετά την Πτολεμαΐδα 5 πρέπει να γίνει η Μελίτη 2, μια λιγνιτική μονάδα που έχει πολλές έτοιμες υποδομές απ’ τη Μελίτη 1 και είχε δημοπρατηθεί το 2009. Επειδή μόνο ο λιγνίτης δίνει δουλειές στους Έλληνες και στην κατάσταση που είναι η χώρα, σήμερα πολύ περισσότερο από ποτέ πρέπει να παράγει με τις δικές της δυνάμεις, να μην εισάγει αγαθά που έχουμε σε αφθονία.
Πηγή: olympia.gr