Πρώτη συνάντηση Γραμματείας γυναικών της RETUNSEE. Βελιγράδι 4/6/2016

Νομίζω πως με πολύ μεγάλη χαρά και τιμή, συμμετέχουμε όλες μας στις σημερινές εργασίες, προσδοκώντας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Έστω και τώρα είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε ότι γίνονται προσπάθειες και πως μπορούμε να κάνουμε, όλοι μαζί, βήματα για να βελτιώσουμε συνθήκες και καταστάσεις που μέχρι αυτή τη στιγμή ίσως και να τις θεωρούσαμε «δεδομένες» και να μην κάναμε κάτι παραπάνω για να τις διορθώσουμε. Αυτό το «κάτι παραπάνω», θεωρώ ότι εμπίπτει πλέον στον ρόλο που αναλαμβάνουν θεσμοί και φορείς όπως π.χ οι Γραμματείες της RETUNSEE σαν ομάδα αλλά και ο καθένας μας ξεχωριστά.
Ο ρόλος μου σήμερα εδώ, μέσα από την ομιλία μου, είναι να αναφέρω και να παρουσιάσω τις επιπτώσεις της βάρδιας, που αντιμετωπίζει μία ομάδα γυναικών που εργάζονται στη δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού (ΔΕΗ Α.Ε). Γυναίκες νοσηλεύτριες, γυναίκες εργάτριες στα μηχανήματα εξόρυξης λιγνίτη, χειρίστριες σκαπτικών μηχανημάτων, γυναίκες κουμανταδόροι και ελεγκτές κατά την πορεία μηχανοκίνητου εξοπλισμού στο σύστημα αποκομιδής τέφρας. Μία ολόκληρη βάρδια (γυναίκες) στο εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου είναι υπεύθυνη στη λειτουργία του συστήματος τέφρας κάτω από αντίξοες συνθήκες (χαμηλών ή υψηλών θερμοκρασιών), σε επιβαρυμένο περιβάλλον από τη σκόνη και την τέφρα. Εργασία κατά βάρδιες θεωρείται κάθε μέθοδος οργάνωσης της ομαδικής εργασίας κατά την οποία οι εργαζόμενοι διαδέχονται οι ένας τον άλλον στις ίδιες θέσεις εργασίας με ορισμένο ρυθμό, περιλαμβανομένου και του ρυθμού περιτροπής που μπορεί να είναι συνεχής ή όχι, πράγμα το οποίο υποχρεώνει τους εργαζόμενους να επιτελούν μία εργασία σε διαφορετικές ώρες, σε μία δεδομένη περίοδο ημερών και εβδομάδων.Περίπου ένας στους πέντε εργαζόμενους στην Ευρώπη έχει προσληφθεί σε εργασία με σύστημα βάρδιας. Η εργασία αυτή περιλαμβάνει ωράρια που δεν ακολουθούν τη συμβατική 8ωρη εργασιακή περίοδο της ημέρας, όπως είναι: οι νυχτερινές βάρδιες, το κυλιόμενο ωράριο και οι ακανόνιστες ώρες εργασίας.Σε σχέση με τα άτομα που εργάζονται σταθερές ώρες, τα άτομα που εργάζονται σε βάρδιες μπορεί να βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο για την εμφάνιση ενός εύρους καταστάσεων που αφορούν στην υγεία τους.Μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες που άλλοτε δουλεύουν μέρα και άλλοτε νύχτα, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν διαβήτη τύπου 2. Αιτία για το γεγονός αυτό είναι το ότι, αναπόφευκτα, υιοθετούν αλλοπρόσαλλες διατροφικές συνήθειες που σταδιακά τις οδηγούν σε αύξηση του σωματικού τους βάρους και ο διαβήτης τύπου 2, κατ’ εξοχήν, οφείλεται στην παχυσαρκία και σε ότι αυτή μπορεί να επιφέρει.Το χειρότερο είναι ότι σύμφωνα με τη μελέτη, έστω και 3 χρόνια να δουλεύει μία γυναίκα με κυλιόμενο ωράριο, αυξάνεται κατά 20% ο κίνδυνος για διαβήτη, ενώ αν εργάζεται τουλάχιστον 20 έτη, δίχως σταθερό ωράριο, οι πιθανότητές της αυξάνονται κατά σχεδόν 60%.Τη μελέτη πραγματοποίησαν επιστήμονες από τη Σχολή Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Φράνκ Χου.Όπως δήλωσε ο καθηγητής, η αύξηση αυτή είναι σημαντική και το εύρημα μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία με δεδομένο ότι, το 1/5 του εργατικού δυναμικού ασχολείται σε κυλιόμενες βάρδιες που συμπεριλαμβάνουν και εργασία τη νύχτα.
Πως μπορεί όμως αυτή η δουλειά να μας αρρωσταίνει;
Η αιτία, κατά τον δρ.Χου, κρύβεται στους κιρκάδιους ρυθμούς μας, στη βιολογικό μας ρολόι που παίζει καθοριστικό ρόλο και στην διατήρηση της ισορροπίας του μεταβολισμού του σακχάρου.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Plos Medicine», πραγματοποιήθηκε σε 177.184 εθελόντριες, τις οποίες οι επιστήμονες παρακολουθούσαν επί δύο δεκαετίες.
Η αύξηση του κινδύνου διαβήτη κυμαινόταν από 5%, σε όσες εργάζονταν με κυλιόμενο ωράριο επί μόλις 1 ή 2 χρόνια, έως 58% σε όσες εργάζονταν πότε νύχτα, πότε πρωί και πότε απόγευμα επί τουλάχιστον 20 χρόνια.
Καρδιαγγειακά προβλήματα
Σε μία άλλη έρευνα που διεξήγαγαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κουίνς στο Κίνγκστον του Οντάριο στον Καναδά, αξιολόγησαν 227 εθελόντριες, ηλικίας από 22 ως 66 ετών και διαπίστωσαν πως σχεδόν 4 στις 10 (ποσοστό 38%) είχαν υπέρταση ενώ το 60% είχαν αυξημένη περίμετρο μέσης, δηλαδή κοιλιακή παχυσαρκία. Επιπλέον, σχεδόν 1 στις 5 από τις γυναίκες 40 ετών και άλλες τόσες από τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών, είχαν τουλάχιστον τρεις παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού ενώ, το μεταβολικό σύνδρομο αποτελεί από μόνο του μείζονα παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά προβλήματα. Οι εθελόντριες ήταν νοσηλεύτριες τεχνικών εργαστηρίων και διοικητικοί υπάλληλοι σε δύο νοσοκομεία του Οντάριο.
Καρκίνος.
Μελέτες έχον δείξει ότι όσοι εργάζονται με εναλλασσόμενες βάρδιες για χρονικό διάστημα πάνω από 15 χρόνια, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν καρκίνο.
Κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του μαστού, πιθανώς λόγω μειωμένης έκκρισης της ορμόνης μελατονίνη (η «ορμόνη του σκότους», όπως και αποκαλείται), θεωρείται προστατευτικός παράγοντας που αναστέλλει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων γιατί έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Μία άλλη βιολογική διεργασία καταστολής, λόγω της απουσίας νυχτερινού ύπνου, είναι η αποδυνάμωση του ανοσολογικού συστήματος του οργανισμού που έχει ως συνέπεια, ο οργανισμός να μην μπορεί να εξουδετερώσει καρκινικά κύτταρα κατά την εμφάνισή τους.
Το 1930 οι γιατροί διαπίστωσαν ότι ξαφνικά τα περιστατικά καρκίνου του μαστού στις βιομηχανοποιημένες χώρες, άρχισαν να παρουσιάζουν σημαντική αύξηση. Την εποχή εκείνη, είχε εδραιωθεί το σύστημα εργασίας κατά τη νύχτα, σε μαζικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό θεωρήθηκε ως επιτυχία για τις οικονομίες των αναπτυγμένων χωρών.
Ωστόσο ορισμένοι γιατροί συσχέτισαν τα δύο, δηλαδή την αύξηση καρκίνου του μαστού στις γυναίκες και τη νυχτερινή εργασία. Πολλοί άλλοι, από διάφορους τομείς, θεώρησαν απίθανο το συσχετισμό αυτό.
Από το 1987 και έπειτα, αυξήθηκε ο αριθμός των επιδημιολογικών ερευνών που έβρισκαν ότι οι γυναίκες που δουλεύουν τις νύχτες, για πολλά χρόνια, ήταν ιδιαίτερα επιρρεπείς στο να παρουσιάσουν καρκίνο του μαστού.
Επιπτώσεις στο πεπτικό σύστημα

Μεταβολές συνθηκών σίτισης. Η εργασία σε βάρδιες μπορεί να επηρεάσει την κατανομή ενέργειας. Οι εργαζόμενοι έχουν την τάση να καταναλώνουν πιο συχνά διάφορα σνακ, παρά πλήρη γεύματα. Έχουμε δηλαδή φτωχότερη δίαιτα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται γαστρεντερικές διαταραχές, να εμφανίζονται 12δάκτυλοι και πεπτικά έλκη, γαστρίτιδες, δυσκοιλιότητα, υπερχοληστεριναιμία, και υπερτριγλυκεριδαιμία.
Σοβαρή διαταραχή ύπνου
Σύμφωνα με ειδικούς από το εργαστήριο Χρονοβιολογίας και Ύπνου του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, οι εργαζόμενοι εμφανίζουν πολλές διαταραχές του ύπνου, όπως φτωχή ποιότητα ύπνου, δυσκολία στο να αποκοιμηθεί το άτομο, πολλά και συχνά ξυπνήματα, αϋπνία, κόπωση που δεν εμφανίζεται μετά τον ύπνο, διαταραχές στη συμπεριφορά (όπως οξυθυμία, ξεσπάσματα οργής, αίσθημα αδιαθεσίας, νευρικότητα).
Μία άλλη ερευνητική ομάδα (αυτή του Dr. Segio Garbanino, καθηγητή ιατρού του Πανεπιστημίου της Γένοβα), με ειδικότητα στις έρευνες για την «κόπωση και την υπνηλία», ανέπτυξε στοιχεία τροχαίων ατυχημάτων που σημειώνονται στην Εθνική οδό στο δίκτυο της Ιταλίας και οφείλονται στην κόπωση και την υπνηλία των οδηγών.
Από την έρευνα προκύπτει ότι:
Το 15% συνολικά των ατυχημάτων οφείλονται στην υπνηλία. Το 18,7% τι συνόλου των ατυχημάτων οφείλονται σε ψυχοκινητική κόπωση. Εκ των ατυχημάτων το 12% είναι θανατηφόρα ενώ το 6% γλιτώνει από το θάνατο με βαριές αναπηρίες, πρόσκαιρες ή μόνιμες.
Στη συνέχεια παρουσίασε πίνακες όπου διαγράφονταν σε εγκεφαλογραφήματα, οι συχνότητες εκπομπής που προκαλούν κατάσταση ύπνου κατά την διάρκεια του 24ώρου, σε ένα άτομο που εργάζεται μόνιμα σε ημερήσια βάρδια, σε άτομο που εργάζεται μόνιμα τη νύχτα και αντίστοιχα εγκεφαλογραφήματα σε άτομο που εργάζεται σε κυλιόμενη βάρδια.
Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό!!!
Ο άνθρωπος από τη φύση του είναι ον της ημέρας και ως εκ τούτου, τις νυχτερινές ώρες ο εγκέφαλος εκπέμπει κύματα που «ανοίγουν την πύλη του ύπνου», αλλά και την ημέρα υπάρχουν ώρες που μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία ο εγκέφαλός μας, προκαλώντας μία κατάσταση υπνηλίας.
Άτομα που εργάζονται τη νύχτα είναι αναγκασμένα να «μπλοκάρουν τεχνητά» αυτή τη φυσιολογική διαδικασία του οργανισμού με αποτέλεσμα η τεχνητή διακοπή να αυξάνει την έκκριση κορτιζόνης και αδρεναλίνης στον οργανισμό. Έτσι έχουμε αύξηση αρτηριακών πιέσεων που σε μόνιμη βάση είναι κακός οιωνός για καρδιολογικές, εγκεφαλικές και άλλες παθήσεις.
Με άλλα λόγια, η συνεχή επιβάρυνση του οργανισμού με ουσίες που δεν χρειαζόμαστε σε φυσιολογικές συνθήκες, όπως αδρεναλίνη, κορτιζόνη, ινσουλίνη κλπ, είναι η κύρια και βασική αιτία για έναν κουρασμένο και πρόωρα γερασμένο οργανισμό.
Πονοκέφαλος, μειωμένη λίμπιντο
Μελέτες έχουν συσχετίσει το κυλιόμενο ωράριο που ακολουθεί κάποιος για περισσότερα από 15 χρόνια, με μεγαλύτερα ποσοστά πονοκεφάλων και μειωμένη σεξουαλικότητα. Εμείς οι γυναίκες, λόγω φύλου και μητρότητας, είμαστε περισσότερο συναισθηματικές. Η σωματική κόπωση, το άγχος, η έλλειψη ύπνου, μας καθιστούν ευάλωτες με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να ανταποκριθούμε σωστά στα συζυγικά/συντροφικά καθήκοντα. Να λοιπόν μία σημαντική αιτία αύξησης των διαζυγίων.
Συνέπειες στο οικογενειακό περιβάλλον
· Περιορισμένος χρόνος για τον σύζυγο
· Περιορισμένος χρόνος για τα παιδιά της
· Αδυναμία προγραμματισμού οικογενειακών υποχρεώσεων
· Αίσθηση μειωμένου συζυγικού ρόλου
· Αίσθηση μειωμένου γυναικείου ρόλου
· Ψυχολογικές – Ψυχοσωματικές διαταραχές
· Αύξηση διαζυγίων
Ατυχήματα στη δουλειά
Οι εργαζόμενες είναι πιο επιρρεπείς σε ατυχήματα και λάθη την ώρα της εργασίας (κάτι που προφανώς οφείλεται στην ανασύνδεση των γνωστικών λειτουργιών του ύπνου σύμφωνα με τους ειδικούς). Έχουμε αύξηση των ατυχημάτων μεταξύ των ωρών 4 το πρωί και 6 το πρωί και οι λόγοι που συντελούν είναι: 1. «μειωμένη προσοχή» 2. Διαταραχές των κιρκάδιων ρυθμών 3. Μειωμένη διάθεση – θέληση για εργασία 4. Μειωμένη συγκέντρωση – αντανακλαστικότητα.
Συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες
Οι εργαζόμενες σε κυλιόμενη βάρδια καταναλώνουν σε μεγάλες ποσότητες: καπνό, καφέ, υπνωτικά χάπια ή και ηρεμιστικά χάπια, παυσίπονα και υπακτικά χάπια.
Συστάσεις είναι δύσκολο να δημιουργηθούν αλλά μπορούν να αναγνωριστούν κάποιες γενικές αρχές ως οδηγίες για εργαζόμενους και εργοδότες ώστε να προαχθεί ένας περισσότερος υγιεινός τρόπος ζωής. Αναμένεται ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θα τοποθετήσει τη νυχτερινή εργασία στον κατάλογο των πιο πιθανών καρκινογόνων παραγόντων. Στον ίδιο κατάλογο συμπεριλαμβάνονται: τα αναβολικά στεροειδή, η υπεριώδης ακτινοβολία και οι εξατμίσεις των μηχανών, τα αντισυλληπτικά χάπια και τα αλκοολούχα ποτά. Στους καταλόγους αυτούς δεν γίνεται αναφορά στη διάρκεια και ποσότητα έκθεσης στους καρκινογόνους παράγοντες, που είναι σε θέση να προκαλούν καρκίνους. Οι άνθρωποι δεν αντιδρούν όλοι με τον ίδιο τρόπο και έχουν διαφορετικές αντιστάσεις όσον αφορά στην ευπάθειά τους στον καρκίνο. Επίσης δε σημαίνει ότι οποιαδήποτε επαφή με ένα καρκινογόνο παράγοντα, προκαλεί αναγκαστικά και πάντα, σε όλους τους ανθρώπους, καρκίνο.
Τρόποι αντιμετώπισης των επιπτώσεων
Ας ξεκινήσουμε με τις επιλογές τροφίμων και ποτών κατά τη διάρκεια αλλά και μεταξύ των βαρδιών. Οι χώροι εργασίας θα πρέπει να αναπτύξουν μία διατροφική πολιτική που θα εξασφαλίζει την προσφορά υγιεινών επιλογών –τροφίμων και ποτών- σε ένα ήρεμο περιβάλλον σίτισης.
· Το πρόγραμμα των βαρδιών θα πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε να παρέχει στις εργαζόμενες, αρκετό χρόνο μεταξύ των βαρδιών επιτρέποντάς τους να διατηρούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής και να έχουν κανονικές ώρες γευμάτων.
· Θα πρέπει να παραμένουν όσο το δυνατόν περισσότερο κοντά σε ένα κανονικό μοτίβο διατροφικής πρόσληψης, κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Να στοχεύουν στην αποφυγή κατανάλωσης ή τουλάχιστον στον περιορισμό της ενεργειακής πρόσληψης από τα μεσάνυχτα μέχρι τις 6 το πρωί και στην προσπάθεια για κατανάλωση τροφής με την έναρξη και τη λήξη της βάρδιας. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι το απόγευμα θα πρέπει να έχουν το κύριο γεύμα τους στη μέση της ημέρας παρά στο μέσο της βάρδιάς τους. Οι νυχτερινοί εργαζόμενοι θα πρέπει να καταναλώνουν το κύριο γεύμα τους πριν την έναρξη της βάρδιας, στην κανονική ώρα του δείπνου. Η κατανάλωση πρωινού πριν από τον ύπνο το πρωί, θα βοηθήσει στο να αποφευχθεί το ξύπνημα εξαιτίας της πείνας. Παρόλα αυτά, συστήνεται το γεύμα αυτό να είναι μικρό καθώς ένα μεγάλο γεύμα 1 με 2 ώρες πριν από τον ύπνο, μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στο να κοιμηθεί κανείς.
· Συστήνεται η τακτική κατανάλωση υγρών, ώστε να αποφευχθεί η αφυδάτωση η οποία μπορεί να επιδεινώσει την κόπωση
· Διεγέρτες όπως η καφεΐνη μπορούν να παραμείνουν στον οργανισμό για κάποιες ώρες μετά την κατανάλωσή τους και μπορεί να ενισχύσουν την επαγρύπνηση και συνεπώς να επηρεάσουν τον ύπνο. Εάν θεωρούν ότι χρειάζονται καφεΐνη, κατά τη διάρκεια της βάρδιας, θα πρέπει να στοχεύουν στην κατανάλωσή της στην αρχή της βάρδιας και έπειτα καθώς εξελίσσεται η βάρδια, να επιλέγουν μη καφεϊνούχα ποτά. Επιπλέον συστήνεται αποφυγή του αλκοόλ ως μέσου διευκόλυνσης του ύπνου.
· Η διατήρηση του φυσιολογικού σωματικού βάρους με καθημερινή άσκηση, συμβάλει στην μείωση των επιπτώσεων
· Αν η βάρδια είναι νύχτα (11 το βράδυ με 7 το πρωί), καλό είναι να μην πέσει για ύπνο το πρωί (πχ από τις 8 μέχρι τις 3 το απόγευμα) αλλά να επιλέξει να κοιμηθεί από το μεσημέρι και μετά (πχ από τις 2 μέχρι τις 10 το βράδυ). Έχει διαπιστωθεί ότι αυτό το μοντέλο ύπνου είναι πιο «φιλικό» για το βιολογικό ρολόι. Οι εργαζόμενες που δεν μπορούν να αποφύγουν τη νυχτερινή εργασία, είναι δυνατόν έως ένα σημείο να προστατευθούν εάν κοιμούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Με τον τρόπο αυτό προσφέρουν στον οργανισμό τους την απαραίτητη ισορροπία φωτός και σκότους που χρειάζεται το σώμα τους. Ο Δρ. Ραμόν Μαλχότρα, επίκουρος καθηγητής Νευρολογίας και διευθυντής στο κέντρο διαταραχών ύπνου του πανεπιστημίου του Σείντ Λούις, συνιστά, να αποφεύγεται η έντονη έκθεση στο φως μετά τη νυχτερινή βάρδια φορώντας γυαλιά ηλίου. Επίσης να αποφεύγονται οι έντονες δραστηριότητες πριν από τον μεσημβρινό ύπνο, να ξυπνά κανείς τουλάχιστον 1 ώρα πριν αρχίσει η βάρδιά του και να φροντίσει όταν κοιμάται, να μην τον ενοχλήσει κανένας.
· Πρέπει να υπάρχει συναίνεση και άρνηση σε προγράμματα τα οποία είναι εξαντλητικά
· Να γίνεται προσπάθεια ικανοποίησης και άλλων αναγκών πέραν του καθήκοντος όπως είναι η οικογένεια, το φιλικό και κοινωνικό περιβάλλον.
Τέλος, πρέπει πάση θυσία να γίνουν επαναξιολογήσεις έτσι ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες για να καταστεί εφικτό να προαχθεί, ουσιαστικά και αποτελεσματικά, η υγεία και η ασφάλεια του προσωπικού στο σύστημα της εναλλασσόμενης βάρδιας.
Σας ευχαριστώ πολύ.