ERASMUS PLUS ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
.jpg)
Ολόκληρη η εισήγηση:
Υπάρχουν τρεις άξονες. Εντοπίζουμε στην εισήγηση αυτή στο ΚΑ1 που αφορά στην Ατομική κινητικότητα για μαθησιακούς σκοπούς και εξειδικεύεται στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων εκπαιδευτικών, διευθυντών και άλλου εκπαιδευτικού προσωπικού, στην Συνεχιζόμενη επαγγελματική επιμόρφωση και στην Συμμετοχική διαδικασία, παρατήρηση και αλληλεπίδραση, peer learning και στην Δράση Στρατηγικές Συμμαχίες σχέδιο KA2– τομέας Σχολικής Εκπαίδευσης οι άξονες της αίτησης αφορούν αφενός την Επικοινωνία με εταίρους και αφετέρου την παρακολούθηση των επιμορφούμενων. Στο σχέδιο KA2 Στρατηγικές Συμμαχίες – τομέας Σχολικής Εκπαίδευσης δραστηριοποιούνται φορείς από το χώρο της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας ή από άλλους κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς σε συμπράξεις με σκοπό την καινοτομία και την εφαρμογή καλών πρακτικών στην σχολική εκπαίδευση.Θα σας παρακαλούσα να δείτε την σημερινή εισήγηση σαν μία πόρτα εισόδου. Είναι μια πόρτα που μας οδηγεί στον ενδιαφέροντα χώρο των πολιτικών της ΕΕ για την σχολική εκπαίδευση. Με λίγα λόγια συμφωνώ και επαυξάνω με όσα λέει στην αναγγελία του συνεδρίου η κυρία Όλγα Κούρτογλου ότι η γλώσσα μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος έχει συγκεκριμένους στόχους. Θα ήθελα λοιπόν να εξετάσουμε μαζί ένα ειδικό κομμάτι των στόχων της ΕΕ πάνω στην σχολική εκπαίδευση. Πρόκειται για έναν χώρο που με την προτροπή της Περιφερειακής Διευθύντριας Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας κυρίας Βασιλικής Βόντσα διερευνούμε αυτή την εποχή στην διεύθυνση. Θα ξεκινήσω με μία διευκρίνιση απαραίτητη σε όποιον προσεγγίζει για πρώτη φορά τα ευρωπαϊκά θέματα. Στην ΕΕ όλες οι γλώσσες που ομιλούνται στα κράτη μέλη είναι ισότιμες. Αν δούμε και την ηλεκτρονική πύλη εισόδου http://europa.eu/ διαπιστώνουμε ότι τα δεδομένα παρουσιάζονται σε 24 γλώσσες, δηλαδή όλες, χωρίς εξαίρεση, τις γλώσσες των κρατών μελών. Με το Erasmus + μπαίνουν κάτω από μία ομπρέλα τα προγράμματα Δια Βίου Μάθησης: Erasmus, Grundtvig, Leonardo, Comenius, μαζί με τα προγράμματα για την Ανώτατη Εκπαίδευση και το Πρόγραμμα Νεολαία σε Δράση. Γίνεται μάλιστα ιδιαίτερη μνεία στο Jean Monnet και τον Αθλητισμό. Το ΚΑ1 αφορά στην Ατομική κινητικότητα για μαθησιακούς σκοπούς και εξειδικεύεται στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων εκπαιδευτικών, διευθυντών και άλλου εκπαιδευτικού προσωπικού, στην Συνεχιζόμενη επαγγελματική επιμόρφωση και στην Συμμετοχική διαδικασία, παρατήρηση και αλληλεπίδραση, peer learning. Στο ΚΑ1 ανήκει επίσης η Συνεργασία για την καινοτομία και την ανταλλαγή καλών πρακτικών. Στην Δράση Στρατηγικές Συμμαχίες σχέδιο KA2– τομέας Σχολικής Εκπαίδευσης οι άξονες της αίτησης αφορούν αφενός την Επικοινωνία με εταίρους και αφετέρου την παρακολούθηση των επιμορφούμενων. Υπάρχει η προσδοκία να διαδοθούν τα αποτελέσματα και η διαδικασία αξιολόγησης της επίτευξης στόχων. Δραστηριοποιούνται φορείς από το χώρο της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας ή από άλλους κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς, σε Συμπράξεις με σκοπό την καινοτομία και την εφαρμογή καλών πρακτικών στην σχολική εκπαίδευση. Οι στόχοι είναι η αποτροπή της σχολικής διαρροής και η ενσωμάτωση μαθητών από μειονεκτούσες κοινωνικές ομάδες, ξεκινώντας από την πρώιμη παιδική ηλικία, την ανάπτυξη βασικών και εγκάρσιων δεξιοτήτων των μαθητών, την βελτίωση των επαγγελματικών προσόντων των εκπαιδευτικών, την διευρυμένη χρήση ΤΠΕ στην σχολική εκπαίδευση και δημιουργία διδακτικού και μαθησιακού υλικού που θα είναι προσβάσιμο σε όλους και σε όλες τις γλώσσες και την εκμάθηση γλωσσών.
Όταν αφορά την συνεργασία διαφόρων φορέων (Cross sectoral) έχουμε συνεργασία σχολείων ή / και φορέων που εμπλέκονται στην εκπαίδευση οποιουδήποτε τύπου και βαθμίδας, με την προϋπόθεση ότι θα συνεισφέρουν με σαφή τρόπο στην επίτευξη των στόχων της σύμπραξης. Συμμετέχουν φορείς από τουλάχιστον τρεις χώρες. Σε ό,τι αφορά τις εκπαιδευτικές αρχές είναι αναγκαία η συνεργασία ανάμεσα σε εκπαιδευτικές αρχές τουλάχιστον δύο χωρών και η κάθε μία έχει τουλάχιστον δύο τοπικούς εταίρους (ένα σχολείο και έναν φορέα από άλλα πεδία της εκπαίδευσης, κατάρτισης και νεολαίας ή από τον χώρο της εργασίας). Σε ό,τι αφορά τις Σχολικές αρχές (School to School) είναι αναγκαία η συνεργασία μεταξύ τουλάχιστον δύο σχολείων. Η διάρκεια είναι 2 ή 3 έτη. Η σύμπραξη στο χώρο της σχολικής εκπαίδευσης πρέπει πάντα να απευθύνεται στην σχολική εκπαίδευση. Μπορεί, όμως, επίσης να απευθύνεται και σε άλλους τομείς εκπαίδευσης, κατάρτισης και εργασίας (multi field). Η σύνθεση και οι δραστηριότητες μίας τέτοιας σύμπραξης πρέπει να σχετίζονται με τη βελτίωση της ποιότητας της σχολικής εκπαίδευσης και να φέρουν προστιθέμενη αξία που, σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Τέτοιες συμπράξεις δύναται να συμβάλουν στην αντιμετώπιση σύνθετων φαινομένων, όπως είναι η σχολική διαρροή. Οι Δραστηριότητες επιλέγονται ανάλογα με τους στόχους που έχουν τεθεί. Τέτοιες είναι: Συνεργασία για ανάπτυξη, ανταλλαγή και υλοποίηση καινοτόμων πρακτικών. Γίνονται διακρατικές κινητικότητες με σκοπό τον συντονισμό και οργάνωση των δραστηριοτήτων της σύμπραξης (project meetings). Στις εκδηλώσεις διάδοσης KA2 συναντούμε: Στρατηγικές Συμμαχίες – τομέας Σχολικής Εκπαίδευσης – Διακρατικές κινητικότητες με σκοπό διδακτικές και μαθησιακές δραστηριότητες (Training, teaching or learning activities) θα πρέπει να αποδεικνύεται στην αίτηση η αναγκαιότητα πραγματοποίησης συναντήσεων με μαθησιακό και διδακτικό σκοπό, καθώς και ο αριθμός αυτών των συναντήσεων και των συμμετεχόντων σε αυτές. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας μπορούν να γίνουν οι εξής κινητικότητες: Βραχεία κινητικότητα μαθητών (5 μέρες μέχρι 2 μήνες), Βραχείες εκδηλώσεις κατάρτισης συνεργαζόμενου προσωπικού (5 μέρες μέχρι 2 μήνες), Μακρόχρονη κινητικότητα μαθητών (2 μέχρι 12 μήνες), Μακρόχρονες αναθέσεις διδασκαλίας ή κατάρτισης (2 μέχρι 12 μήνες). Οι Συμμετέχοντες φορείς είναι οι εξής: Σχολεία (Δημόσια – Ιδιωτικά), Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, Φορείς που δραστηριοποιούνται στο χώρο της εκπαίδευσης, Μη κυβερνητικές οργανώσεις, Επιχειρήσεις, Κοινωνικοί εταίροι και εκπρόσωποι της εργασίας, Δημόσιοι τοπικοί ή περιφερειακοί φορείς, Ερευνητικά και επιμορφωτικά κέντρα, Πολιτιστικοί οργανισμοί, Φορείς πιστοποίησης προσόντων, Συμβουλευτικοί φορείς, Οργανισμοί νεότητας, Οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός δραστηριοποιείται σε κάθε πεδίο της εκπαίδευσης, κατάρτισης και νεολαίας ή στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα και μπορεί να συνεισφέρει στην εκπλήρωση των στόχων του προγράμματος και του σχολείου. Η χρηματοδότηση είναι κοινή και για τα τρία είδη στρατηγικών συμπράξεων. Το κόστος υπολογίζεται ανά μονάδα (εκτός από τα Έκτακτα έξοδα και την Υποστήριξη). Υπάρχει δυνατότητα επιλογής κατηγορίας δαπανών ανάλογα με το εύρος της σύμπραξης και την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων και όχι με τις πραγματικές δαπάνες. Υπάρχει επίσης άμεση σχέση με την ποιότητα των αποτελεσμάτων. Διατηρεί η Εθνική Μονάδα το δικαίωμα για αναμόρφωση κατά την αξιολόγηση της αίτησης και της τελικής αναφοράς. Το ανώτατο ποσό επιχορήγησης για μία Στρατηγική Σύμπραξη ανέρχεται στα 150.000 Ευρώ ανά έτος και μέγιστα ποσά ανά κατηγορία. Ο συντονιστής λαμβάνει μεγαλύτερο ποσό στην κατηγορία “Διαχείριση Προγράμματος και εφαρμογή ”. Σε ό,τι αφορά τον τομέα της Σχολικής Εκπαίδευσης αίτηση μπορεί να υποβάλει οποιοσδήποτε φορέας εκ μέρους όλων των συμμετεχόντων φορέων (συντονιστής). Η υποβολή γίνεται μόνο ηλεκτρονικά από τη συντονίστρια χώρα, αφού γίνει εγγραφή στο διαθέσιμο portal. Γίνεται έλεγχος επιλεξιμότητας αίτησης και φορέα καθώς και έλεγχος πολλαπλής υποβολής από τις Εθνικές Μονάδες όλων των εταίρων (επιτρέπεται μία αίτηση για κάθε ομάδα εταίρων και σε μία ΕΜ). Η αξιολόγηση της αίτησης γίνεται στη συντονίστρια χώρα. Τελική έκθεση υποβάλλει μόνο ο συντονιστής εκτός από τις StS που υποβάλλουν όλοι οι εταίροι στις ΕΜ τους. Και σε αυτές όμως ο συντονιστής υποβάλλει μία απολογιστική έκθεση εκ μέρους όλων. Για την αξιολόγηση της τελικής αναφοράς λαμβάνονται υπόψη ο αριθμός και η ποιότητα δραστηριοτήτων, αποτελεσμάτων και τελικών προϊόντων και σε περίπτωση έλλειψης ποιότητας μπορεί να προκύψει αναλογική μείωση της επιχορήγησης. Λαμβάνεται υπόψη η πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων και όχι οι πραγματικές δαπάνες. Δημιουργείται τέλος πλατφόρμα διάδοσης προϊόντων.
Η διαφορά στην διοικητική διαχείριση συμπράξεων School to School σε σχέση με υπόλοιπες Στρατηγικές Συμμαχίες έγκειται στο ότι σε όλες υπογράφεται σύμβαση μόνο μεταξύ του συντονιστή και της Εθνικής του Μονάδας (με την οποία όμως δεσμεύονται όλοι οι εταίροι) ενώ στις StS κάθε σχολείο (συντονιστής ή εταίρος) υπογράφει σύμβαση με την Εθνική Μονάδα της χώρας του. Σε όλες, οι αναφορές γίνονται μόνο από τον συντονιστή στην Εθνική του Μονάδα, ενώ στις StS ο κάθε εταίρος αναφέρεται στην Εθνική Μονάδα της χώρας του. Σε όλες ο συντονιστής διανέμει την επιχορήγηση στον κάθε εταίρο ενώ στις StS ο κάθε εταίρος λαμβάνει το μερίδιο της επιχορήγησης από την Εθνική του Μονάδα (η οποία όμως επιχορήγηση προέρχεται και πάλι από την ΕΜ του συντονιστή). Είναι απαραίτητο να αποκτηθεί ο Unique Registration Facility (URF) να γίνει δηλαδή εγγραφή και απόκτηση μοναδικού κωδικού (PIC- personal identification code) που αποτελεί προαπαιτούμενο για να κάνεις αίτηση. Την περίοδο αυτή η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας έχει ορίσει τριμελή επιτροπή διερεύνησης της δυνατότητας συμμετοχής στο πρόγραμμα. Οι πρώτες ενέργειες έχουν ήδη γίνει και βρισκόμαστε σε πολύ καλό σημείο πριν την κατάθεση πρότασης που αφορά στην Βασική Δράση 2, Στρατηγικές συμπράξεις στον τομέα της εκπαίδευσης της κατάρτισης και της νεολαίας. Μέχρι τις 31 Μαρτίου 2015 θα έχει κατατεθεί η τελική πρόταση που εφόσον εγκριθεί από την εθνική μονάδα ΙΚΥ θα υλοποιηθεί το επόμενο σχολικό έτος. Φυσικά ανάλογη πρόταση γίνεται και προς το Λαϊκό Πανεπιστήμιο για συμμετοχή του στο πρόγραμμα.
Όταν αφορά την συνεργασία διαφόρων φορέων (Cross sectoral) έχουμε συνεργασία σχολείων ή / και φορέων που εμπλέκονται στην εκπαίδευση οποιουδήποτε τύπου και βαθμίδας, με την προϋπόθεση ότι θα συνεισφέρουν με σαφή τρόπο στην επίτευξη των στόχων της σύμπραξης. Συμμετέχουν φορείς από τουλάχιστον τρεις χώρες. Σε ό,τι αφορά τις εκπαιδευτικές αρχές είναι αναγκαία η συνεργασία ανάμεσα σε εκπαιδευτικές αρχές τουλάχιστον δύο χωρών και η κάθε μία έχει τουλάχιστον δύο τοπικούς εταίρους (ένα σχολείο και έναν φορέα από άλλα πεδία της εκπαίδευσης, κατάρτισης και νεολαίας ή από τον χώρο της εργασίας). Σε ό,τι αφορά τις Σχολικές αρχές (School to School) είναι αναγκαία η συνεργασία μεταξύ τουλάχιστον δύο σχολείων. Η διάρκεια είναι 2 ή 3 έτη. Η σύμπραξη στο χώρο της σχολικής εκπαίδευσης πρέπει πάντα να απευθύνεται στην σχολική εκπαίδευση. Μπορεί, όμως, επίσης να απευθύνεται και σε άλλους τομείς εκπαίδευσης, κατάρτισης και εργασίας (multi field). Η σύνθεση και οι δραστηριότητες μίας τέτοιας σύμπραξης πρέπει να σχετίζονται με τη βελτίωση της ποιότητας της σχολικής εκπαίδευσης και να φέρουν προστιθέμενη αξία που, σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Τέτοιες συμπράξεις δύναται να συμβάλουν στην αντιμετώπιση σύνθετων φαινομένων, όπως είναι η σχολική διαρροή. Οι Δραστηριότητες επιλέγονται ανάλογα με τους στόχους που έχουν τεθεί. Τέτοιες είναι: Συνεργασία για ανάπτυξη, ανταλλαγή και υλοποίηση καινοτόμων πρακτικών. Γίνονται διακρατικές κινητικότητες με σκοπό τον συντονισμό και οργάνωση των δραστηριοτήτων της σύμπραξης (project meetings). Στις εκδηλώσεις διάδοσης KA2 συναντούμε: Στρατηγικές Συμμαχίες – τομέας Σχολικής Εκπαίδευσης – Διακρατικές κινητικότητες με σκοπό διδακτικές και μαθησιακές δραστηριότητες (Training, teaching or learning activities) θα πρέπει να αποδεικνύεται στην αίτηση η αναγκαιότητα πραγματοποίησης συναντήσεων με μαθησιακό και διδακτικό σκοπό, καθώς και ο αριθμός αυτών των συναντήσεων και των συμμετεχόντων σε αυτές. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας μπορούν να γίνουν οι εξής κινητικότητες: Βραχεία κινητικότητα μαθητών (5 μέρες μέχρι 2 μήνες), Βραχείες εκδηλώσεις κατάρτισης συνεργαζόμενου προσωπικού (5 μέρες μέχρι 2 μήνες), Μακρόχρονη κινητικότητα μαθητών (2 μέχρι 12 μήνες), Μακρόχρονες αναθέσεις διδασκαλίας ή κατάρτισης (2 μέχρι 12 μήνες). Οι Συμμετέχοντες φορείς είναι οι εξής: Σχολεία (Δημόσια – Ιδιωτικά), Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης, Φορείς που δραστηριοποιούνται στο χώρο της εκπαίδευσης, Μη κυβερνητικές οργανώσεις, Επιχειρήσεις, Κοινωνικοί εταίροι και εκπρόσωποι της εργασίας, Δημόσιοι τοπικοί ή περιφερειακοί φορείς, Ερευνητικά και επιμορφωτικά κέντρα, Πολιτιστικοί οργανισμοί, Φορείς πιστοποίησης προσόντων, Συμβουλευτικοί φορείς, Οργανισμοί νεότητας, Οποιοσδήποτε άλλος οργανισμός δραστηριοποιείται σε κάθε πεδίο της εκπαίδευσης, κατάρτισης και νεολαίας ή στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα και μπορεί να συνεισφέρει στην εκπλήρωση των στόχων του προγράμματος και του σχολείου. Η χρηματοδότηση είναι κοινή και για τα τρία είδη στρατηγικών συμπράξεων. Το κόστος υπολογίζεται ανά μονάδα (εκτός από τα Έκτακτα έξοδα και την Υποστήριξη). Υπάρχει δυνατότητα επιλογής κατηγορίας δαπανών ανάλογα με το εύρος της σύμπραξης και την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων και όχι με τις πραγματικές δαπάνες. Υπάρχει επίσης άμεση σχέση με την ποιότητα των αποτελεσμάτων. Διατηρεί η Εθνική Μονάδα το δικαίωμα για αναμόρφωση κατά την αξιολόγηση της αίτησης και της τελικής αναφοράς. Το ανώτατο ποσό επιχορήγησης για μία Στρατηγική Σύμπραξη ανέρχεται στα 150.000 Ευρώ ανά έτος και μέγιστα ποσά ανά κατηγορία. Ο συντονιστής λαμβάνει μεγαλύτερο ποσό στην κατηγορία “Διαχείριση Προγράμματος και εφαρμογή ”. Σε ό,τι αφορά τον τομέα της Σχολικής Εκπαίδευσης αίτηση μπορεί να υποβάλει οποιοσδήποτε φορέας εκ μέρους όλων των συμμετεχόντων φορέων (συντονιστής). Η υποβολή γίνεται μόνο ηλεκτρονικά από τη συντονίστρια χώρα, αφού γίνει εγγραφή στο διαθέσιμο portal. Γίνεται έλεγχος επιλεξιμότητας αίτησης και φορέα καθώς και έλεγχος πολλαπλής υποβολής από τις Εθνικές Μονάδες όλων των εταίρων (επιτρέπεται μία αίτηση για κάθε ομάδα εταίρων και σε μία ΕΜ). Η αξιολόγηση της αίτησης γίνεται στη συντονίστρια χώρα. Τελική έκθεση υποβάλλει μόνο ο συντονιστής εκτός από τις StS που υποβάλλουν όλοι οι εταίροι στις ΕΜ τους. Και σε αυτές όμως ο συντονιστής υποβάλλει μία απολογιστική έκθεση εκ μέρους όλων. Για την αξιολόγηση της τελικής αναφοράς λαμβάνονται υπόψη ο αριθμός και η ποιότητα δραστηριοτήτων, αποτελεσμάτων και τελικών προϊόντων και σε περίπτωση έλλειψης ποιότητας μπορεί να προκύψει αναλογική μείωση της επιχορήγησης. Λαμβάνεται υπόψη η πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων και όχι οι πραγματικές δαπάνες. Δημιουργείται τέλος πλατφόρμα διάδοσης προϊόντων.
Η διαφορά στην διοικητική διαχείριση συμπράξεων School to School σε σχέση με υπόλοιπες Στρατηγικές Συμμαχίες έγκειται στο ότι σε όλες υπογράφεται σύμβαση μόνο μεταξύ του συντονιστή και της Εθνικής του Μονάδας (με την οποία όμως δεσμεύονται όλοι οι εταίροι) ενώ στις StS κάθε σχολείο (συντονιστής ή εταίρος) υπογράφει σύμβαση με την Εθνική Μονάδα της χώρας του. Σε όλες, οι αναφορές γίνονται μόνο από τον συντονιστή στην Εθνική του Μονάδα, ενώ στις StS ο κάθε εταίρος αναφέρεται στην Εθνική Μονάδα της χώρας του. Σε όλες ο συντονιστής διανέμει την επιχορήγηση στον κάθε εταίρο ενώ στις StS ο κάθε εταίρος λαμβάνει το μερίδιο της επιχορήγησης από την Εθνική του Μονάδα (η οποία όμως επιχορήγηση προέρχεται και πάλι από την ΕΜ του συντονιστή). Είναι απαραίτητο να αποκτηθεί ο Unique Registration Facility (URF) να γίνει δηλαδή εγγραφή και απόκτηση μοναδικού κωδικού (PIC- personal identification code) που αποτελεί προαπαιτούμενο για να κάνεις αίτηση. Την περίοδο αυτή η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας έχει ορίσει τριμελή επιτροπή διερεύνησης της δυνατότητας συμμετοχής στο πρόγραμμα. Οι πρώτες ενέργειες έχουν ήδη γίνει και βρισκόμαστε σε πολύ καλό σημείο πριν την κατάθεση πρότασης που αφορά στην Βασική Δράση 2, Στρατηγικές συμπράξεις στον τομέα της εκπαίδευσης της κατάρτισης και της νεολαίας. Μέχρι τις 31 Μαρτίου 2015 θα έχει κατατεθεί η τελική πρόταση που εφόσον εγκριθεί από την εθνική μονάδα ΙΚΥ θα υλοποιηθεί το επόμενο σχολικό έτος. Φυσικά ανάλογη πρόταση γίνεται και προς το Λαϊκό Πανεπιστήμιο για συμμετοχή του στο πρόγραμμα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Για το λόγο αυτό και επειδη εχει κουρασει το φαινομενο των ανωνυμων σχολιαστων τα σχόλια που θα αναρτουνται στο συγκεκριμένο blog θα είναι μόνο όσα φέρουν το όνομα του σχολιαστή. Ευχαριστουμε για την κατανόηση.
Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.