ΤΕΙ ΦΛΩΡΙΝΑΣ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΤΡΟΦΗ ΟΝΩΝ

Έχει κατατεθεί στη βιβλιοθήκη της Σχολής Τεχνολόγων Γεωπονίας πτυχιακή διατριβή (ανασκόπηση βιβλιογραφίας) φοιτήτριας της Κατεύθυνσης Ζωικής Παραγωγής, η οποία είναι διαθέσιμη για κάθε ενδιαφερόμενο, στην οποία αναφέρονται σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο εκτροφής των όνων για τη χώρα μας. Η σύγχρονη εκτροφή όνων θεωρείται μια καινοτόμος κτηνοτροφική δραστηριότητα, που αποβλέπει στην παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων (κυρίως γάλα και κρέας) και υποπροϊόντων υψηλής ποιότητας και ολοένα και αυξανόμενης ζήτησης.
Ο όνος χαρακτηρίζεται ως ζώο υπάκουο, εργατικό, με ισχυρή ιδιοσυγκρασία. Ο χαρακτήρας του ωστόσο διαμορφώνεται με βάση τον τρόπο μεταχείρισης του από τα πρώτα βήματα της ζωής του. Εάν η συμπεριφορά του πρώτου ιδιοκτήτη την περίοδο αυτή είναι σωστή και ενδεδειγμένη, ο όνος θα επιδείξει εκ του ασφαλούς ανάλογη συμπεριφορά σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Εάν αντίθετα, η μεταχείριση του στη νεαρή ηλικία δεν είναι σωστή, είναι πολύ πιθανό να προκύψει ένα ζώο επιθετικό και επικίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα, αλλά και για τη ζωή των ιδιοκτητών του, ακόμη και εάν αλλάξει ο ιδιοκτήτης του.
Για την καλή του υγεία επιβάλλεται η συστηματική καταπολέμηση των παρασίτων (3-6 φορές το χρόνο), ακόμη και στις περιπτώσεις που η προσβολή δεν είναι εμφανής. Επιπλέον, είναι απαραίτητος ο ετήσιος εμβολιασμός κάθε άνοιξη με το τετραπλό εμβόλιο (γρίπη, τέτανος, ανατολική και δυτική εγκεφαλίτιδα) με το οποίο εμβολιάζονται και οι ίπποι.
Η αναπαραγωγή στον όνο γίνεται με φυσική οχεία αλλά και με τεχνητή σπερματέγχυση, αν και η τελευταία παρά τα σημαντικά της πλεονεκτήματα έχει υψηλό κόστος εφαρμογής. Η γενετήσια δραστηριότητα του όνου στη χώρα μας συνήθως ξεκινά από το μήνα Μάρτη και συνεχίζεται έως τους μήνες Νοέμβριο ή και Δεκέμβριο. Η κυοφορία διαρκεί κατά μέσο όρο 12 μήνες. Ο όνος είναι κατά κανόνα μονότοκο είδος. Η υπερβολική κατανάλωση τροφής κατά την κυοφορία μπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία και την εμφάνιση μεταβολικών ασθενειών και προβλημάτων δυστοκίας κατά τον τοκετό. Αντίθετα, αυξημένη κατανάλωση τροφής επιβάλλεται την περίοδο από το τελευταίο τέταρτο της κυοφορίας του έως και τους πρώτους τρεις μήνες μετά τον τοκετό. Η μέγιστη γαλακτοπαραγωγή παρατηρείται τρεις μήνες μετά τον τοκετό.
Ο όνος είναι πολύ απαιτητικός στο φρέσκο και καθαρό πόσιμο νερό και καταναλώνει περίπου 0-25l ανά ημέρα. Καλής ποιότητας σανός θα πρέπει να χορηγείται για κατανάλωση την περίοδο του χειμώνα, αλλά σε περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας. Ο σανός ψυχανθών (πλούσιος σε μηδική ή τριφύλλι) δεν ενδείκνυται στη διατροφή των όνων, διότι περιέχει υψηλά επίπεδα πρωτεΐνης. Αντίθετα, ο σανός από χόρτο phleum pratense (φλέος), poa, bromus ή από μίγμα ψυχανθών- αγρωστωδών θεωρείται κατάλληλος. Συμπυκνωμένες τροφές όπως είναι οι καρποί των δημητριακών, κατά κανόνα δε χρησιμοποιούνται στη διατροφή των όνων, με εξαίρεση τη διάρκεια κυοφορίας και γαλουχίας μητέρων με κακή σωματική κατάσταση ή ζώων εργασίας. Το σιτηρέσιο ίππων, βοοειδών, χοίρων ή πουλερικών δεν είναι κατάλληλο για τη διατροφή των όνων, διότι συνήθως περιέχει μεγαλύτερες ποσότητες πρωτεΐνης και ενέργειας από αυτές που χρειάζονται αλλά και διάφορες προσθετικές ουσίες, οι οποίες είναι τοξικές για αυτούς (πχ ρουμενσίνη).
Το άρμεγμα στον όνο, το οποίο θα πρέπει να γίνεται με την πλήρη συναίνεση του ζώου απαιτεί ιδιαίτερη εμπειρία, διότι ο υποτυπώδης μαστός έχει δύο μόνο θηλές και δε σχηματίζει ανατομικά εσωτερική δεξαμενή αποθήκευσης γάλακτος πάνω από τις θηλές. Ως εκ τούτου δημιουργείται ανάγκη άμελξης τουλάχιστο 2-3 φορές την ημέρα, έτσι ώστε να ληφθεί η μέγιστη δυνατή ποσότητα γάλακτος, η οποία κυμαίνεται μεταξύ 1,5 και 2l. Η γαλακτική περίοδος διαρκεί συνήθως 4-5 μήνες, αλλά η ποσότητα εμπορεύσιμου γάλακτος κατά τη διάρκεια μιας γαλακτικής περιόδου δε ξεπερνά τα 30-35kg, ποσότητα που συνήθως αποδίδει ημερήσια μια και μόνο αγελάδα γαλακτοπαραγωγής.
Το γάλα όνου περιέχει κατά μέσο όρο 9,53% ολικά στερεά συστατικά, 1,57% πρωτεΐνη, 1,16% λίπος, 6,33% λακτόζη και 0,4% τέφρα και προσομοιάζει περισσότερο με το γάλα του ανθρώπου και της φοράδας παρά οποιουδήποτε άλλου θηλαστικού ζώου. Από το γάλα της όνου παράγεται το τυρί με την ονομασία pule. Για την παραγωγή 1kg τυρού pule απαιτούνται περίπου 25l γάλακτος όνου. Ως εκ τούτου η ετήσια παραγόμενη ποσότητα τυρού pule από κάθε όνο μέσης γαλακτοπαραγωγικής ικανότητας κυμαίνεται γύρω στα 1,2kg. Ωστόσο, η περιορισμένη αυτή παραγωγικότητα αντισταθμίζεται από την εξαιρετικά υψηλή τιμή πώλησης του τυρού, η οποία όπως προκύπτει από έρευνα της αγοράς (Αγγλία) είναι δυνατό να ξεπεράσει τις 3.000 λίρες/kg. Από το γάλα της όνου παρασκευάζονται διάφορα προϊόντα περιποίησης δέρματος, στα οποία συμπεριλαμβάνονται διάφορα σαπούνια και λοσιόν. Τα προϊόντα αυτά φαίνεται ότι έχουν δημιουργήσει μια ξεχωριστή αγορά η οποία τα προτιμά για τις εντυπωσιακές τους ιδιότητες, οι οποίες ήταν γνωστές από τα βάθη της αρχαιότητας. Το κρέας του όνου έχει χρωματισμό ελαφρά σκούρο έως σκούρο κόκκινο, ελαφριά χαρακτηριστική οσμή και καλό άρωμα, είναι μέτρια χυμώδες και μαλακό. Η απόδοση σε σφάγιο κυμαίνεται ανάλογα με την ηλικία (κατά μ.ο. 57% περίπου). Η μέση περιεκτικότητα του κρέατος όνου σε υγρασία και πρωτεΐνη είναι περίπου 71,8 και 57,4%, αντίστοιχα.